BARACK ΟΒΑΜΑ ή MITT ROMNEY; Ένα εκλογικό δίλημμα με πλανητικές διαστάσεις

του
Προκόπη Παυλόπουλου
Βουλευτή, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών
(στο περιοδικό «ΕΠΙΚΑΙΡΑ» τ. 154 της 27/9/2012)

Την 6η Νοεμβρίου του τρέχοντος έτους θα κορυφωθεί η μεγαλύτερη πολιτική fiesta των ΗΠΑ μέσα από την εκλογή του νέου Προέδρου τους.  Μια εκλογή η οποία εξελίσσεται ακολουθώντας τους διαδικαστικούς μαιάνδρους του πιο παράδοξου -λόγω εκλεκτόρων, οι οποίοι αποτελούν τον ιδιόμορφο....
συνδετικό κρίκο μεταξύ άμεσης και έμμεσης δημοκρατίας στις ΗΠΑ-  συστήματος ανάδειξης αρχηγού κράτους.  Και ενός αρχηγού ο οποίος, παρά τους εγγενείς περιορισμούς των, κατά την αμερικανική συνταγματική τάξη, «θεσμικών αντιβάρων» (system of checks and balances) που οριοθετούν και τις αρμοδιότητές του έναντι των δύο άλλων εξουσιών  -ήτοι της νομοθετικής και της δικαστικής-  δεν παύει να είναι πάντα, τουλάχιστον κατά τεκμήριο, ο πιο ισχυρός εντός δημοκρατικού πλαισίου  πολιτικός «παίκτης» (player) παγκοσμίως.

I. Κάποιοι ίσως να διερωτώνται γιατί και πόσο πρέπει να μας ενδιαφέρει στην Ελλάδα η έκβαση των  αμερικανικών προεδρικών εκλογών, ιδίως μάλιστα όταν βιώνουμε στον Τόπο μας την  εμπειρία του δικού μας οικονομικού και κοινωνικού γολγοθά τον οποίο, prima faciae, δεν φαίνεται -κυρίως με την εμπειρία του παρελθόντος- να επηρεάζει αμέσως η επερχομένη τελική επιλογή των αμερικανών πολιτών.  Πιστεύω πως όσοι σκέφτονται έτσι, δηλαδή με όρους μοιρολατρικής αποστασιοποίησης, δεν έχουν  δίκιο.  Και εξηγούμαι:

Α. Η δική μας βαθύτατη κοινωνικοοικονομική κρίση είναι μέρος -και εν πολλοίς απόρροια- της αντίστοιχης, γενικευμένης παγκοσμίως, οικονομικής  ανισορροπίας που παίρνει, ολοένα και περισσότερο, τα χαρακτηριστικά τρίτου παγκόσμιου οικονομικού πολέμου.  Μπορεί λοιπόν κανείς να θεωρεί βασίμως πως μας είναι αδιάφορες, μέσα σ’ αυτόν τον διεθνή κυκεώνα, οι στρατηγικού χαρακτήρα επιλογές και αποφάσεις που θα ληφθούν στο άμεσο μέλλον από τον  -τονίζω κατά τεκμήριο-  ισχυρότερο δημοκρατικό αρχηγό κράτους σε πλανητική κλίμακα;

Β. Και κάτι ακόμη:  Συνιστά πια αυταπόδεικτη αλήθεια το ότι οι ως άνω επιλογές και αποφάσεις ασκούν μια συνεχώς ενδυναμούμενη  επιρροή πέρα και έξω από τις ΗΠΑ, λόγω της εντεινόμενης παγκοσμιοποίησης, οικονομικής και τεχνολογικής.  Είτε το θέλουμε είτε όχι, μέσα από τις πρωτεϊκές μεταλλάξεις  του σύγχρονου, βιασμένου, καπιταλισμού, αγγίζουμε τα όρια της διεθνικής οικονομικής αλληλεξάρτησης, σε βαθμό ο οποίος τείνει να επιβεβαιώσει την πάλαι ποτέ «θεωρητική» επίδραση που μπορούσε να έχει «το πέταγμα της πεταλούδας» χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.  Με άλλες λέξεις είτε το θέλουμε είτε όχι ο Πλανήτης μας, μέσ’ από τα δεδομένα που προανέφερα, παραπέμπει στην παράδοση του «Γαλατικού Χωριού».  Και όχι μόνον από πλευράς διαστάσεων αλλά και από πλευράς νοοτροπίας αφού, λόγω της γενικευμένης ανασφάλειας που προκαλεί η παγκόσμια οικονομική κρίση, λίγο ως πολύ καθένας μας επηρεάζεται από το γαλατικό σύνδρομο του φόβου ότι κάποτε  ίσως πέσει ο ουρανός στο κεφάλι μας…

II. Κατά συνέπεια μας ενδιαφέρει  -ή πρέπει να μας ενδιαφέρει-  το αν θα εκλεγεί Πρόεδρος των ΗΠΑ  ο Barack Obama  ή ο Mitt Romney.  

Α. Ίσως βέβαια ν’ απωθεί πολλούς από εμάς το –ορισμένες φορές ομολογουμένως κακής ποιότητας-  «θεατρικό» στοιχείο της προεδρικής εκλογής στις ΗΠΑ.  Όμως ουσιαστική σημασία  έχει ποιος θα είναι ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου, από τη στιγμή μάλιστα που έχουμε απτά δείγματα γραφής σχετικά με την πολιτική «κοσμοθεωρία» του καθενός τους.  Επειδή δε έκανα λόγο για το «θεατρικό» στοιχείο των αμερικανικών εκλογών, ας μου επιτραπεί και η με κάπως «θεατρικούς» όρους προσέγγιση των προσδοκιών που έκαστος των υποψηφίων  καλλιεργεί ή και έχει ήδη καλλιεργήσει.

Β.  Σπεύδω να διευκρινίσω ότι, κατά την οπωσδήποτε υποκειμενική εκτίμησή μου, η εκλογή του Barack Obama –η οποία φαίνεται, φυσικά με τα σημερινά  δεδομένα, ως η πιθανότερη εκδοχή-  θα ήταν σαφώς μια πιο ευνοϊκή εξέλιξη για την συλλογική και αποτελεσματική αντιμετώπιση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.  Ενώ, αντιθέτως, ενδεχόμενη εκλογή του Mitt Romney κυοφορεί ακόμη πιο δυσοίωνες προοπτικές και από τις σημερινές.

1.  Σίγουρα ο Barack Obama δεν μπορεί και δεν πρέπει να θεωρηθεί ως ένα είδος «από μηχανής θεού».  Και γιατί αυτό το είδος δεν υπήρξε ποτέ, ιδίως στη σύγχρονη παγκόσμια πολιτική κονίστρα, αρχής γενομένης από τους κατά καιρούς Προέδρους των ΗΠΑ.  Αλλά και γιατί ο Barack Obama έχει ήδη προλάβει ν’ απογοητεύσει, μέσα από την ανακολουθία λόγων και έργων  στην πρώτη του εκλογή, κατά κύριο λόγο στο πεδίο οργάνωσης ενός πραγματικού κοινωνικού κράτους, παραπέμποντας στο προφητικό έργο του Paul Krugman «η εποχή των μειωμένων προσδοκιών». Κάπως έτσι ο Barack Obama σ’ αυτές τις εκλογές προσέρχεται σαν «Σφίγγα χωρίς αίνιγμα», ενώ  οι τωρινές υποσχέσεις του μοιάζουν με σχεδόν αυτοεκπληρούμενη προφητεία.  Μόνο που ο Barack Obama έχει δείξει πως, τουλάχιστον κατά βάθος,  πιστεύει αυτά που ευαγγελίζεται, έστω και αν δεν κατάφερε να τα κάνει όλα πράξη.  

Δεν άλλαξε ουσιωδώς ρότα στον αρχικό του προσανατολισμό αφενός εναντίον της οικονομικής και κοινωνικής ασυδοσίας και αναλγησίας του νεοφιλελευθερισμού και, αφετέρου, υπέρ του κοινωνικού κράτους και των δικαιωμάτων του ανθρώπου γενικότερα.  Το, έστω και έμμεσο, πρόσφατο «mea culpa» από την πλευρά του δείχνει πολιτικό που προσπαθεί να ξεφύγει από την ως τώρα μοίρα του.  Κι αυτό δεν είναι λίγο στην κυνική εποχή μας.  Κάπως έτσι ο Barack Obama προσεγγίζει  -ή θέλει να προσεγγίσει-   κάποιους ήρωες του Tennessee Williams.  Και περισσότερο ίσως τον αιδεσιμότατο Lawrence Shannon στη «Νύχτα της Ιγκουάνα», ενσαρκωμένο τότε ιδανικά από ένα Richard Burton που παλεύει να ισορροπήσει σαν άνθρωπος ανάμεσα στο προμηθεϊκό και το διονυσιακό στοιχείο.  Και, σε τελική ανάλυση, δεν είναι πιο συνεπής, κατά την αποστολή του, ο πολιτικός που αγωνίζεται για το σωστό έστω και αν δεν καταφέρνει πάντα να το επιβάλει, απ’ αυτόν ο οποίος επιλέγει το λάθος και το υπηρετεί μετά πάθους;

2. Όσο για τον Mitt Romney, δεν νομίζω ότι είναι δυνατό να τρέφει κανείς ψευδαισθήσεις ως προς το πραγματικό του πιστεύω.  Διότι όχι μόνο δεν το κρύβει αλλά και το περιφέρει, με κάθε ευκαιρία, δημοσίως ως αντίβαρο έναντι της διαφαινόμενης δημοσκοπικής υπεροχής του αντιπάλου του:  Οπαδός του νεοφιλελευθερισμού, και μάλιστα όλων των συνιστωσών του,  κατήγορος κάθε κρατικής παρέμβασης στην οικονομία, διαπρύσιος κήρυκας της δύναμης αυτορρύθμισης της αγοράς και της συνακόλουθης ανάγκης απορρύθμισης της οικονομικής ζώνης από τους θεσμικώς επιβεβλημένους κανόνες δικαίου και  -το κυριότερο-  τοποθετημένος στον αντίποδα της πολιτικής στήριξης του κοινωνικού κράτους.  

Στην προεκλογική του εκστρατεία ακόμη είναι αισθητές οι «ριπές ανέμου» του τραγελαφικού “Tea Party” και οι «κορώνες» της παρ’ ολίγον υποψήφιας των Ρεπουμπλικανών Michelle Bachmann.  Κατά τ’ άλλα οι ΗΠΑ πρέπει –πάντα κατά Romney-  να αποστασιοποιηθούν διακριτικά από κάθε συλλογική και συντονισμένη διεθνή προσπάθεια αντιμετώπισης της δεινής παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, περιχαρακωμένες στην αφελή «σιγουριά» μιας μορφής “splendid isolation”.  Λόγω και της συνδρομής που του παρέχει ο  -ως ηθοποιός και, ιδίως, σκηνοθέτης αναμφισβήτητα κορυφαίος-  Clint Eastwood, ο Mitt Romney μάλλον δίνει την αίσθηση «ήρωα» κλασσικού –ή και spaghetti-  western, ο οποίος υποδύεται ευχαρίστως το ρόλο του συνειδητώς «κακού».  Ή, σε άλλο πια κινηματογραφικό πεδίο, το ρόλο του «Ταξιτζή» στην ταινία του Scorsese, ίσως και με κάποια «ζήλεια» για την πειστικότητα με την οποία τον ερμήνευσε ο Robert de Niro….
Μακάρι λοιπόν την προεδρική εκλογική μάχη στις ΗΠΑ να κερδίσει ο Barack Obama.  Μ’ όλες του τις ατέλειες και μ’ όλες τις μειωμένες προσδοκίες που πρέπει να συντηρούμε για τις προοπτικές της νέας θητείας του.  

Ακόμη και αν –ας επισημανθεί και τούτο-  η εκλογή του ίσως κριθεί από την καθοριστική συνδρομή της χαρισματικής  συζύγου του Michelle Obama.  Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που το γνωστό αμερικανικό ανέκδοτο με τον βενζινοπώλη θα της πήγαινε περισσότερο απ’ ότι στη Hillary Clinton, για την οποία και επινοήθηκε:  Διηγούντο οι «άσπονδοι» φίλοι του Bill Clinton, όταν εξελέγη το πρώτον Πρόεδρος των ΗΠΑ, ότι σε μια incognito έξοδό τους με τη Hillary και αφού σταμάτησαν σ’ ένα βενζινάδικο για να «γεμίσουν» το ρεζερβουάρ του αυτοκινήτου τους, ο Πρόεδρος «διέγνωσε» μια παράξενη οικειότητα της συζύγου του με τον βενζινοπώλη.  Η Hillary «ομολόγησε» πως ήταν ένα  παλιό φλερτ για να λάβει την, μόλις συγκαλύπτουσα μια «έκρηξη» ζήλειας, ειρωνική «επίπληξη» του Bill Clinton:  «Σκέψου ποια θα ήσουν σήμερα αν τον είχες παντρευτεί».  Και η  υποτιθέμενη «ατάκα» της τότε πρώτης κυρίας, που έδειχνε να έχει επίγνωση των δυνατοτήτων της:  «Μάλλον αυτός ο κοινός θνητός θα ήταν σήμερα Πρόεδρος των ΗΠΑ»!